کارکردهای انضمامی دین؛ تحلیلی تطبیقی از نقش دین در دوره مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

10.22080/jre.2023.24787.1171

چکیده

پرسش اساسی این است که آیا باید دین را بر مبنای نگره سنتی یا ماوراءالطبیعی مورد بررسی قرار داد یا تاثیرات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی دین بر زندگی بشری و تحولات جوامع را مبنای تعریف دانست؟ آیا می‌توان همانند برخی از دین‌پژوهان و جامعه‌شناسان ادعا کرد که در دوره جدید دین و نقش آن به پایان رسیده است یا با احیای دین و جزیان زنده دینداران روبرو هستیم؟ دو رویکرد اساسی سنتی و جدید با دو منظر کاملا متفاوت به تبیین و تعریف دین می‌پردازند. چنانچه نقش دین در حیات بشری را محور پژوهش قرار ندهیم و سهمی که دین در کاهش یا التیام دردها و رنج‌های بشری دارد را واقع‌گرایانه مدّنظر قرار ندهیم، همچنان از رویکرد انضمامی در مطالعه ادیان دور شده و نمی‌توانیم حضور دین بمثابه بنیاد زیست را مورد بررسی قرار دهیم. امروزه بدون آشکار ساختن کارکرد دین در زندگی، صلح، جلوگیری از خشونتها و رنج‌ها، بنا نهادن دنیای انسان‌ها، فراهم کردن آرامش در زندگی، معنا بخشیدن به زندگی و نشان دادن ارزش زیستن، التفات به بنیانهای اخلاق انسانی، کمک به دیگران و درک دیگری و احترام به انسانها، و شکوهمند نشان دادن مقام انسانی، نمی‌توانیم اهمیت و نقش دین در حیات بشری را بدرستی مورد توجه قرار دهیم.

در این نوشتار قصد داریم ابتدا معنای متمایزی از نقش دین ارائه کرده و محققان و علاقمندان به حوزه دین‌پژوهی را متفطن به اهمیت مطالعات مربوط به کارکردهای جدید دین نموده و سپس برخی از وجوه و ساحتهای متفاوت دین در زیست انسانها را مورد بررسی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. اسمارت، نینیان، 1390، تجربۀ دینی بشر، ج 1، ترجمه مرتضی گودرزی، تهران، انتشارات سمت، چاپ چهارم.

    اوتو، رودولف، 1397، عرفان شرق و غرب، انشا الله رحمتی، نشر سوفیا، تهران.

    اسکات، جولی، هال، آیرین، 1382، دین و جامعه‌شناسی، ترجمه افسانه نجاریان، انتشارات رسش. تهران.

    رو، ویلیام، 1381، فلسفه دین، ترجمه قربان علمی، انتشارات آیین، تبریز.

    طباطبایی، سید محمدحسین، 1385، شیعه در اسلام، دفتر انتشارات اسلامی، قم.

    طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی، 1399. ج 15 و 14

    کانت، دین در محدوده عقل تنها، 1381، ترجمه صانعی دره بیدی، نقش و نگار.

    کورنر، استفان، فلسفه کانت، 1380، ترجمه عزت ا... فولادوند، انتشارات خوارزمی.

    گیدنز، آنتونی، 1385، تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، نشر نی. تهران.

    مطهری، مرتضی، 1357، وحی و نبوت، انتشارات صدرا.

    مطهری، مرتضی، 1376، عدل الهی، چاپ یازدهم، انتشارات صدرا.

    مطهری، مرتضی، 1391، مجموعه آثار، ج 3 و ج 2، انتشارات صدرا.

    مطهری، مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، پاورقی، بی‌تا، ج 5.

    مطهری، مرتضی، یادداشت­ها، 1383، ج 2 و ج 4، انتشارات صدرا.

    ملکم همیلتون، جامعه‌شناسی دین، 1377، ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات تبیان، تهران.

    Giddens, Anthony, 2006, Sociology, Cambridge, U.K. Press, 5th ed. 531-535 540-542.

    Giddens, Anthony, 2006, Sociology, Cambridge, UK. Polity Press, 540-543

    Giddens, Antony, 1971, Capitalism and modern social theory, Cambridge U. press, 206-209.

    Griffiths, Paul J. 2010, Comparative Philosophy of Religion, in A Companion to Philosophy of Religion, 2nd ed. Edited by Charls Taliaferro, Paul Draper and Philip L. Quinn, Wiley – Blackwell, 718-722.

     Hyman, Gian, 2004, The Study of Religion and the Return of Theology,In: Journal of the American Academy of religion, Vol. 72, No.1,pp.198- 199.

     John Hick, An Interpretation of Religion,2004, secon edition, Yale u.p. part four,252-267

    Luckmann, 1967, The Invisible Religion, New York, Macmilan, 34- 45.

    N, Smart, 1987, Comparative – historical method, M. Eliade, Ed. In: Encyclopedia of religion, first ed.York New: Macmilan Inc, Vol 3, PP:572- 573.

    Ninian Smart,The Religious Experience of Mankind,3rd ed.New York, Scribners,1984.

    Ninian, Smart, 1983, World views, Cross cultural explorations of human beliefs, York New: Charles Scribner s ’Sons, 21-24.

     Ninian, Smart, 1983, World views,Cross cultural explorations of human beliefes, York New: Charles Scribner s ’Sons, 22.

     Otto, Rudolf, 1958, The Idea of the Holy, Translated by J. W. Harvey,New York, Oxford U.P.

    1. Berger, The School Reality of Religion, 1973, Harmondworth, Penguin, 107- 108.

    Proudfoot, 1985, 118.

    1. Williams, Schleiermacher the Theologian, 1978, Philadelphia, Fortress Press, 25- 34
    2. Williams, Schleiermacher the Theologian, 1978, Philadelphia, Fortress Press, 25- 34

     Rossi,J. 2006, Reading Kant through Theological Spectacles, Kant and the new Pgilosophy of Religion, Indian university Press, 124-127.

    Schleiermacher, F.D.E. The Cristian Faith, 1928, 2d. edition, Trans. H. Mackintosh & Stewart, Edinburgh, T. and T. Clark.

    Schleiermacher,F.D.E. 1958, On Religion, Speeches to its Cultured Despisers, Translated by J. Oman, New York, Harper and Row.