دیدگاه آخوند خراسانی در مسأله معاد جسمانی و مبانی صدرایی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه فردوسی

10.22080/jre.2023.24952.1173

چکیده

یکی از ابعاد اندیشه ی آخوند خراسانی، بعد کلامی وی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته و تحت الشعاع ابعاد فقهی و اصولی وی قرار گرفته است. یکی از مهمترین مسائل کلامی که در اندیشه آخوند مطرح شده است و به آن پرداخته است مسأله«معاد» و به ویژه «معاد جسمانی» است. آراء آخوند در این مسأله تحت تأثیر مبانی فلسفی حکمت متعالیه است. بنابراین مسأله ی تحقیق، کاوش نظر آخوند خراسانی در مسأله معاد جسمانی است و بدین صورت مطرح می شود که «نظر آخوند خراسانی درباره ی معاد جسمانی چیست و مبانی فلسفی آنها کدام است؟». این پژوهش ماهیتاً دارای روشی تحلیل عقلی و استدلالی است. مهمترین یافته ی تحقیق این است که آخوند در بحث از معاد و در مسأله معاد جسمانی تحت تأثیر مبانی و اصول مهم حکمت متعالیه همچون اصالت وجود، تشکیک در وجود، وحدت شخصی وجود و حرکت جوهری بوده است. در این مقاله به ایت مساله می پردازیم

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، 1404 ق، الشفاء (الهیات)، تصحیح: سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
حلّی، جمال‌الدین حسن بن مطهر، 1379، کشف المراد: شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسی: علامه ابوالحسن شعرانی، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه، چاپ نهم.
خراسانی، آخوند ملا محمدکاظم،1390، «تقریرات دروس اخلاق آخوند خراسانی»، مقرّر: آیت‌الله سید علی آقامیری دزفولی، به کوشش: محسن صادقی، سیری در سیرۀ علمی و عملی آخوند خراسانی، عبدالرضا کفایی خراسانی و دیگران، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم، چاپ اول، ص 193-231.
خراسانی، آخوند ملا محمدکاظم، 1435 ق، کفایة الأصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، الطبعة الخامسة.
دریابیگی، محسن، 1386، حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آخوند خراسانی: مجموعۀ گفتار، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، چاپ اول.
ربانی، هادی، 1393، کتاب‌شناسی توصیفی آخوند خراسانی، تهران: نشر علم، چاپ اول.
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، 1385ق، تهافت الفلاسفـة، تحقیق: سلیمان دنیا، قاهره: دارالمعارف، الطبعة الرابعة.
کربن، هانری،1396، تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمه: سید جواد طباطبایی، تهران، انتشارات مینوی خرد.
کفایی، عبدالحسین (مجید)، 1359، مرگی در نور: زندگی آخوند خراسانی صاحب «کفایه»، تهران: انتشارات کتاب‌فروشی زوار.
کفایی خراسانی، عبدالرضا و دیگران،1390، سیری در سیرۀ علمی و عملی آخوند خراسانی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم، چاپ اول.
مجلسی، محمدباقر، 1403 ق، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
مکّی، سید مهدی،1387، سینای دانش: ویژه‌نامۀ آیت‌الله آخوند خراسانی، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما، چاپ دوم.
ملاصدرا، صدرالمتألهین شیرازی، ١٩٨١م، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ملاصدرا، صدرالمتألهین شیرازی،1354، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ملاصدرا، صدرالمتألهین شیرازی، 1387، المظاهر الإلهیة، تحقیق: سید جلال‌الدین الآشتیانی، قم: بوستان کتاب قم، الطبعة الثالثة.
ملاصدرا، صدرالمتألهین شیرازی، 1363، المشاعر، به اهتمام: هانری کربن، تهران: کتابخانه طهورى‏، چاپ دوم.