بررسی تطبیقی رابطه فضیلت و استعداد طبیعی از نظر سوسا و فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهرکرد

10.22080/jre.2023.23234.1154

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث در نظریه فضیلت رابطه بین استعداد طبیعی و فضیلت است. قائلان به نظریه فضیلت پذیرفتند که فضایل، برتری‌های عامل هستند؛ اما دربارۀ چگونگی ارتباط آنها با استعدادهای طبیعی دیدگاهای گوناگونی مطرح شد. دو پاسخ مهم که به چگونگی این ارتباط داده شد عبارتند از: یکی ارنست سوسا بنیان‌گذار نظریه معرفت‌شناسی فضیلت و دیگری ابونصر فارابی موسس فلسفه اسلامی. سوسا به یگانگی فضیلت و استعداد طبیعی باور دارد و استدلال می کند که فضیلت ها همان استعداد طبیعی همچون بینایی،حافظه و درون گری هستند و با تمرین و ممارست بهبود پیداکرده و به انسان‌ها در دستیابی به باورهای صادق کمک می‌کند، فارابی استدلال می کند فضیلت از طریق عادت و اراده و اختیار در انسان به وجود می آید به همین دلیل قابل ستایش و سرزنش است. در مقابل استعدادهای طبیعی ذاتی هستند و اکتسابی نیستند و به همین دلیل قابل ستایش و سرزنش نیستند. در این پژوهش تحلیلی با استفاده از داده‌های معرفت‌شناختی و اخلاقی در ادبیات موضوع، مؤلفه‌های اساسی دیدگاه سوسا و فارابی درباره رابطه فضیلت و استعدادهای طبیعی استخراج و نقش هرکدام در شکل‌گیری این نظریه تبیین گردید، سپس نقاط ضعف و قوت دیدگاه آنان درباره رابطه استعداد طبیعی و فضیلت موردبحث و ارزیابی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن مسکویه رازی. (1381)، تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح علی‌اصغر حلبی، تهران، انتشارات اساطیر.
افلاطون. (1380)، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، انتشارات خوارزمی.
اعوانی، غلامرضا (1391)، «فضیلت از دیدگاه فارابی»، مجموعه مقالات منتخب همایش فارابی 1389، فارابی و تأسیس فلسفه اسلامی، به اهتمام قاسم پور حسن، تهران، انتشارات حکمت اسلامی صدرا، صص 85-96.
باتلی، هتر. (1397). فضیلت: بررسی‌های اخلاقی و معرفت‌شناختی، ترجمه امیرحسین خداپرست، تهران، نشر کرگدن.
بهارنژاد، زکریا (1392)، «فضیلت از دیدگاه فارابی»، آینه معرفت، شماره 36، صص 117-146.
خزاعی، زهرا (1389)، اخلاق فضیلت، تهران، انتشارات حکمت.
-------- (1397)، فضیلت معرفتی، قوه اعتمادپذیر و ویژگی منشی: رویکردی تطبیقی، مجله فلسفه و کلام اسلامی، سال .51 صص 25-41.
فارابی، ابونصر محمد (1379 ا)، سیاست مدنیه، ترجمه و تحشیه از سید جعفر سجادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
------(1388)، فصول منتزعه، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، انتشارات سروش.
------(1390)، فارابی و راه سعادت (کاوشی در باب اخلاق فضیلت از نگاه فارابی)، مقدمه و ترجمه نواب مقربی، به کوشش قاسم پور حسن، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
میراحمدی، صادق (1399)، رابطه قوای ذهنی و فضایل کری در معرفت‌شناسی فضیلت، پژوهش در هنر و علوم انسانی، شماره 5، صص 39-46.
نراقی، مهدی. (1393). اخلاق اسلامی گزیده ترجمه کتاب جامع السعادات، ترجمه سید جلال‌الدین مجتبوی، چاپ دوم، تهران، انتشارات حکمت.
 
 
 
Baehr Jason, 2011, Inquirin Mind (On interllectual Virtue and Virtue Epistemology),Oxford University Press
Robert C. Roberts and W. Jay Wood,2007, Intellectual virtues: An Essay in Regulative Epistemology.  Oxford University Press.
Siegel. Harvey, 2016, Critical Thinking and the Intellectual Virtues, in Intellectual virtues and Education Essays in Applied virtue Epistemology, New York and London, Routledge.
 Sosa, Ernest, 1991, Knowledge in Perspective, Cambridg University Press.
-------------, 2007, A Virtue Epistemology, Oxford: Oxford University Press.
Zagzebski, Linda 1996. Virtues of the Mind: an inquiry into the natur of virtue and ethical foundations of knowledge, (New York: Cambridge University Press), second edition.
------------ 2004, “Divine motivation theory (Cambridge: New York: Cambridge University Prees).
Wright, Sara, 2009: The Proper Structure of the Intellectual Virtues, The Southern Journal of Philosophy. Vol. XII.pp 91-11