الهیات از منظر فلسفۀ متأخر ویتگنشتاین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسنده

گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22080/jre.2023.23198.1152

چکیده

حیات فلسفی ویتگنشتاین به دو دوره تقسیم می‌شود. این تقسیم به این علت است که او دست‌کم یکبار دچار تحول فکری عمیقی شد و از نو فلسفه‌ای جدید بنا نهاد. دغدغۀ اصلی ویتگنشتاین زبان و نحوۀ کارکرد زبان بود. این پرسش، تمام عمر، ویتگنشتاین را به خود مشغول داشته بود. اما حیطۀ تأثیرگذاری ایده‌های ویتگنشتاین در قلمرو زبان محدود نماند و به حوزه‌های دیگری از جمله دین گسترش یافت. نوشتار پیش‌رو به توصیف دیدگاه فلسفی متأخر ویتگنشتاین و پیوند آن با نگاه او به الهیات می‌پردازد. این نوشتار تلاش دارد با روش توصیفی-تحلیلی ویژگی‌های پژوهش فلسفی از منظر ویتگنشتاین متأخر را بکاود و سپس تبعات آن را برای الهیات بیان کند. بنا به فلسفۀ متأخر ویتگنشتاین آگاهی از کاربرد درست زبان می‌تواند نتایجی در فهم دین داشته باشد. از این جهت، مهارت تحلیل زبانی موجب قوّت تحلیل‌های فلسفی در باب دین می‌شود. نگارنده معتقد است بسیاری از ایده‌ها و دعاوی ویتگنشتاین درست‌اند و بخشی از مشکلات فلسفی برآمده از این هستند که ما منطق زبان گزاره‌های دینی را به درستی درنیافته‌ایم و واژه‌ها و جملات را اشتباه به‌کار می‌بریم. ما به‌راستی گاهی افسون زبان خود می‌شویم و تحلیل‌های درست زبانی ما را از سحر زبان هوشیار می‌سازند. اما روش ویتگنشتاین متأخر برای پرداختن به فلسفه که نه خود پدیده‌ها، بلکه دستور زبان و کاربرد واژه‌ها را می‌کاوید، ممکن است سبب غفلت از سؤالاتی مهم دربارۀ واقعیت‌های متافیزیکی گردد و فیلسوف دین را به تحلیل‌های زبانی سرگرم کند و او را از مسائل ژرف و مهم باز دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اوروم، استرول (1394)، ویتگنشتاین، ترجمۀ محسن طلایی ماهانی، چ 1، تهران: حکمت.
فیلیپس، دی.زد (1382)، «دین در آینۀ ویتگنشتاین»، ترجمۀ مصطفی ملکیان، هفت آسمان، 18، ص 41-66.
مالکوم، نورمن، فون‌رایت، گئورک هنریک (1396)، خاطراتی از ویتگنشتاین، ترجمۀ همایون کاکاسلطانی، چ3، تهران: گام نو.
ویتگنشتاین، لودویگ (1394)، رسالۀ منطقی فلسفی، ترجمۀ سروش دباغ، چ 2، تهران: انتشارات هرمس.
ویتگنشتاین، لودویگ (1393)، پژوهش‌های فلسفی، ترجمۀ فریدون فاطمی، چ 7، تهران: مرکز.
هنفلینگ، اوسوالت (1397)،  فلسفۀ پسین ویتگنشتاین، ترجمۀ مینو حجّت، چ 1، تهران: هرمس.
 
Malcolm,Norman (1986). Wittgenstein: A Religious point of view? London: Routledg.
Wittgenstein, Ludwig (1963). Tractatus Logico-Philosophicus, New York: Humanities Press.
Wittgenstein, Ludwig (1967). Philosophical investigations. 3ed ed The German text, with an English translation by G.E.M Anscombe, P.M.S. Hakcer and Joachim Schulte, Oxford: Basil Blackwell.
Wolgast, Elizabeth (April 2004). A Religious Point of View. Philosophical Investigations 27:2, Pp 129-14