آفرینش جهان: تحلیل و نقد نظرات استیون هاوکینگ بر اساس مبانی اندیشمندان جهان اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام، دانشکدة فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشکدة مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22080/jre.2024.26304.1189

چکیده

استیون ویلیام هاوکینگ ستاره‌شناس و فیزیک‌دان بریتانیایی، در سال ۲۰۱۰ میلادی با انتشار کتاب «طرح عظیم» بـه بیان و شرح چگونگی خلقت عالم هستی از هـیچ پرداخت. او در این‌باره معتقد است که برای خلقت جهان و تداوم آن نیازی به آفریدگار نیست و قوانین فیزیک چگونگی ایجاد عالم ماده را از هیچ و به ‌صورت خودساخته را بیان می‌کنند. از این‌رو، وی به ردَّ فلسفه می‌پردازد و تنها راه شناخت جهان را قوانین طبیعت و فیزیک می‌داند. امّا فلاسفه و متکلمین مسلمان، صدها سال قبل به مسئله آفرینش جهان پرداخته و با بهره‌گیری از قرآن و روایات به این مسئله پاسخ جامع و کامل داده‌اند. در این میان ملاصدرا با استدلال عقلی و شواهد قرآنی وجود خدا و نحوه خلقت جهان را اثبات کرده است. ذات خداوند، غایت اصلی و علّت فاعلی موجودات و صانع و مُبدع کل جهان است. در این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی و تطبیقی نخست به بیان استدلال‌های هاوکینگ پرداخته و با نگاهی نقادانه آن‌ها را با آرای فیلسوفان اسلامی مقایسه می‌کنیم و با ادلّه عقلی و قرآنی به بررسی نظام‌مند بودن عالم و نقش خداوند در جهان خلقت می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن‌کریم، ترجمة فولادوند.
1.ابن ‌سینا (1400)، مجموعه رسائل، به مقدمه و تحقیق و تحصیح مقصود محمدی، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
2.اشعری، ابوالحسن (بی‌تا)، اصول اهل السنة و الجماعة، مصر: مکتبة الازهریة للتراث.
3.جوادی آملی، عبدالله (1386)، تبیین براهین اثبات خدا، محقق حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، قم: مرکز نشر اسرا.
4.شیرازی، صدرالدین محمد (1383-1380)، حکمت متعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ترجمة محمد خواجوی: انتشارات مولی.
5.(1391)، ترجمه و تفسیر شواهد الربوبیه، جواد مصلح، تهران: انتشارات سروش.
6.ــــــــــــــــــــــ (1378)، رساله فی الحدوث، تحقیق و تصحیح سید حسن موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
7.(1366)، تفسیرالقرآن الکریم، قم: نشر بیدار.
8.(بی‌تا)، الحاشیه علی الهیات الشفاء، قم: نشر بیدار.
9.(1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
10.شیرازی، ناصر (1386 ش)، تفسیر نمونه، تنظیم احمدعلی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه.
11.طباطبائی، سید محمد حسین (1360)، بدایة الحکمة، جامعة مدرسین حوزه العلمیه قم: مؤسسة نشر اسلامی.
12.(1367)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمة ناصر مکارم شیرازی، قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.
13.عبائی کوپائی، محمود (بی‌تا)، مرزهای فیزیک و فلسفه، تهران: نشر ارغوان.
14.قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
15.کندی، یعقوب ابن اسحاق (1369)، مجموعه رسائل فلسفی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
16.گلشنی، مهدی (1395)، خداباوری و دانشمندان معاصر غربی، تهران: انتشارات کانون اندیشة جوان.
17.(1398)، خداباوری از منظر دانشمندان معاصر غربی، تهران: کانون اندیشة جوان.
18.لن نوکس، جان سی (1398) خدا و استیون هاوکینگ، ترجمة اسفندیار زندپور، تهران: امیرکبیر.
19.مکارم شیرازی، ناصر (1378) اسلام در یک نگاه، قم، مدرسه امام علی­ابن­ابی­طالب (ع).
20.مکارم شیرازی، ناصر (1386) پیام قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
21.هاوکینگ، استفن و ملودینوف، لئونارد (1394)، طرح بزرگ، ترجمة حسین صداقت و امیر امیرآبادی، تهران: مؤسسة انتشارات فلسفه.
22.(1397)، پاسخ‌های کوتاه به پرسش‌های بزرگ، ترجمة مزدا موحد، تهران: فرهنگ نشر نو.
23.(1394)، جایگاه ما در جهان هستی، ترجمة صالح خواجه دلویی، تهران: کوله پشتی.
24.(1369)، تاریخچة زمان، ترجمة محمدرضا محجوب، تهران: شرکت سهامی انتشار.
25.(1393)، جهان در پوست گردو، ترجمة عبدالحسین صبوری، تهران: شبگرد.
 
26- VILENKIN, ALEX, (Perlov, Delia), Cosmology for the Curious, Springer,2017