بررسی تطبیقی آموزه بداء و تفکر گشودگی در حل تعارض علم پیشین الهی و اختیار انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران

10.22080/jre.2024.24308.1165

چکیده

خداباوری گشوده جنبشی الهیاتی است که در اواخر قرن بیستم میلادی از دل سنّت اوَنجلیکال مسیحی سر برآورد و دغدغه ترسیم مدلی از فعل خداوند در عالم را داشت که بتواند براساس آن تعارض و ناسازگاری موجود در الهیات سنّتی، یعنی بین اراده آزاد/ اختیار بشر و علم پیشین و مطلق الهی را رفع کند. این تفکر که رویکردی نوین در عرصه الهیات و فلسفه دین به شمار می‌رود، دیدگاه‌هایی را مطرح کرده که هم به لحاظ فلسفی و هم به لحاظ الهیاتی و کلامی توجه و انتقاد بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. با نگاه به میراث گرانبهای اندیشه اسلامی و به خصوص شیعی می توان دریافت که آموزه بداء در حل مسأله اختیار بشر و علم پیشین الهی می تواند موفق تر عمل کند. چرا که براساس خداباوری گشوده، بایستی از اطلاق علم الهی صرف نظر نمود، علاوه بر آنکه صفاتی همچون تغییرپذیری را به خداوند نسبت داد تا از اختیار بشر محافظت کرد در حالیکه با کمک آموزه بداء می توان هم اطلاق علم الهی را حفظ نمود و هم انسان را موجودی با اختیار مطلق دانست. در این پژوهش تلاش می گردد تا این برتری تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات