نظریه اعواض به مثابه ی راهکاری برای درمان اگزیستانسیال شرّ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشکدة الهیات دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه تهران

10.22080/jre.2024.25815.1182

چکیده

مساله‌ی شرّ که از چالشی ترین موضوعات فلسفی ـ کلامی به شمار رود، به طور خاص به مثابه ی دست آویزی برای به چالش کشیدن اصل وجود خداوند و یا صفات کمالی الهی محسوب می شود. به همین دلیل با مشرب های متفاوت فکری در صدد برآمده اند به تقریرهای مختلف از مساله ی شرّ در ابعاد طبیعی، اخلاقی و اگزیستانسی آن پاسخ دهند. هر چند وجهه ی وجودی مساله ی شرّ در غالب پاسخ ها مورد غفلت قرار گرفته است. در این بین متکلمان مسلمان با ارائه و پروراندن نظریه اعواض کوشیده اند تا سازگاری شرور را با آموزه ی عدل الهی نشان دهند. این نظریه وجهه ی اگزیستانسی مساله ی شرّ را مغفول نمی گذارد لذا در این تحقیق به عنوان راه حلّی پاسخگو به جنبه ی اگزیستانسی شرّ مورد بازخوانی قرار گرفته است. هم چنین در تطبیقی با نظریات روان درمانی یالوم، نشان داده می شود نظریه اعواض در پرتو یک رابطه ی اصیل و واقعی بین خداوند و انسان معنادار می شود و می تواند به عنوان یک راهکار درمانی برای افراد آسیب دیده از رنج مورد توجّه جدی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
ابن اثیر، مجدالدین، (1364). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج2. قم: اسماعیلیان.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1400ق). رسائل ابن سینا (رساله سرّ القدر)، قم: بیدار.
(1363). الهیات شفا. به کوشش ابراهیم مذکور، تهران: ناصرخسرو.
(1377). الهیات نجات، ترجمه یحی یثربی، تهران: فکر روز
ابن منظور، محمد بن مکرم، (بی تا). لسان العرب، بیروت: دارصار.
انوری، حسن، (1382). فرهنگ بزرگ سخن، انتشارات سخن.
بیات و دیگران، عبدالرسول (1398). فرهنگ واژهها (درآمدی بر مکاتب و اندیشههای معاصر)، انتشارات سمت.
پلنتینگا، آلوین. (1396). کلام فلسفی، ترجمه ابراهیم سلطانی و احمد نراقی، تهران: طرح نو.
پورمحمدی، نعیمه، (1393). الهیات شبانی و پاسخ به مسأله شرّ، پژوهش‌های ادیانی، دوره اول، شماره 3 و 4.
(1399). درباره شرّ، 2 جلد، قم: طه.
زمستان 1392، پاسخ به مسأله اگزیستانسی شرّ در الهیات مسیحی، جستارهای فلسفه دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره چهارم: 37-19.
تفتازانی، مسعود بن عمر، (1412ق). شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
جرجانی، علی بن محمد، (بی تا)، شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (1965). تاج اللغه و صحاح العربی، تحقیق: عبدالغفور عطار، ج2، بیروت: دارلعلم للملایین.
جی. ال. مکی و دیگران، (1374). کلام فلسفی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، ج اول.
چوبک، صادق، (1345)، سنگ صبور، تهران: انتشارات جاویدان.
حسینی العبیدلی، عبدالمطلب بن محمد (1381). اشراق اللاهوت فی نقد شرح الیاقوت، تحقیق علی اکبر ضیایی، تهران: میراث مکتوب.
حلّی، حسن بن یوسف المطهر، (1982). نهج الحق و کشف الصدق، بیروت: دارالکتاب اللبنانی، چاپ اول.
حلّی، حسن بن یوسف (1395ه.ق). دلائل الصدق، انتشارات بصیرتی قم.
دهباشی، مهدی، (1386). پژوهشی تطبیقی در هستی­شناسی و شناخت­شناسی ملاصدرا و وایتهد، چاپ اول، تهران: نشر علم.
راغب اصفهانی، حسین، (1426). المفردات فی الالفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان. قم: طلیعه نور.
ربانی گلپایگانی، (1392). القواعد الکلامیه، قم: مؤسسه الامام الصادق علیه­السلام.
ریموند ون آراگون، (1399). اصطلاحات کلیدی در فلسفه دین، ترجمه حسن احمدی زاده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
زبیدی محمد بن محمد، (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
زبیدی، مرتضی، (بی تا). تاج العروس، ج3، بیروت: دارلحکمه.
سارتر، (1376) هستی و نیستی. ترجمۀ عنایت‌الله شکیبافر. انتشارات شهریار.
سبحانی، جعفر، (1387). دانشنامه کلام اسلامی، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
سعیدی مهر، محمد، (1376). «دادورزی و تقریری نو از مسأله شرّ»، نقد و نظر، 10: 213-198.
شعرانی، ابولحسن، (1393ق). شرح تجرید الاعتقاد، تهران: انتشارات اسلامیه.
شیخ صدوق، (1371). الاعتقادات، قم: المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید.
صدرالدین شیرازی، (1363). مفاتیح الغیب، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت: دار احیاء تراث العربی.
(بی تا). الحاشیه علی الهیات الشفاء، قم: بیدار.
طوسی، خواجه نصیرالدین، (1375). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: نشر البلاغه.
طوسی، محمد بن حسن، (1406). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دارالأضواء.
عسکری، امیر، (بی تا). نقد برهان­ناپذیری وجود خدا، قم: بوستان کتاب.
عسکری، حسن بن عبدالله، (1400ق). الفروق فی اللغه، بیروت: دارالآفاق الجدیده.
علم الهدی، سیّد مرتضی، (1419ق). شرح جمل العلم و العمل، تهران: منظمه الاوقاف و الشؤون الخیریه دارالأسوه للطباعه و النشر.
فاضل مقداد، (1405)، ارشاد الطالبین إلی نهج المسترشدین، قم: کتاب­خانه عمومی حضرت آیت­الله العظمی مرعشی نجفی «ره».
فاضل مقداد، (1364). النافع یوم الحشر فی شرح الباب الحادی عشر، تحقیق مهدی محقق، انتشارات مؤسسه مطالعات اسلام.
فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409ه.ق). العین، قم: نشر هجرت.
فصیحی، امان ا...، 1389. نقد دیدگاه ماکس وبر درباره دین و معنای زندگی، مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، ج1.
فیض کاشانی، ملامحمد محسن (1418). علم الیقین فی أصول الدین، قم: بیدار، چاپ اول، ج2.
فیومی، احمد بن محمد، (1414). المصباح المنیرفی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسه دارالهجره، چاپ دوم.
قاضی عبدالجبار، (1422). شرح الاصول الخمسه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
کلارک، جیمز، (1389). بازگشت به عقل، ترجمه نعیمه پورمحمدی و مهدی فرجی.
لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، (1383). گوهر مراد، تهران: نشر سایه.
لایب نیتس، گتفریدویلهم، (1375). منادولوژی، ترجمه یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی.
مارتین بوبر، (1380). من و تو، ترجمه ابوتراب سهراب و الهام عطاردی، نشر فرزان روز.
«آیا مواجهه با خدا ممکن است»، ترجمه مرتضی کریمی؛ مجله هفت آسمان، شماره ۴۳.
محبتی مریم و امیرعباس علی زمانی، (1391). رنج، ایمان و معنا از دیدگاه داستایوفسکی، مجله فلسفه و کلام اسلامی، سال چهل و پنجم، شماره یکم.
مطهری، مرتضی، (1376). عدل الهی، تهران: صدرا.
مفید،  (1413). اوائل المقالات، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید.
(1413ه.ق). النکت الاعتقادیه، قم: المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید.
مولانا، دیوان شمس، غزل شماره 14
نیوز، ون (1393). بررسی اجمالی روان‌درمانی وجودی. فصل­نامۀ تحلیلی‌پژوهشی روان­شناسی و هنر.
هیک، جان، (1376). فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، تهران: بین­المللی هدی.
یالوم (1396) الف. روان درمانی اگزیستانسیال، ترجمه سپیده حبیب، تهران: نی.
(1389)الف، رواندرمانی وجودی ترجمۀ سپیده حبیب. نشر نی.
(1390)، درمان شوپنهاور. ترجمۀ سپیده حبیب. نشر قطره.
(1394)، خیره به خورشید، غلبه بر هراس از مرگ، ترجمه م.غبرایی، تهران: نیکونشر.
(1389)ب. خیره به خورشید، ترجمۀ مهدی غبراتی، نیکو نشر.
(1400)، دغدغه مرگ و زندگی، ترجمۀ فرزاد مرتضایی، انتشارات دنگ.
 
Hume, David. (2007). Dialogues Concerning NaturalReligion and Other Writings, Ed. Dorothy Colema. U.S.A: Cambridge University Press.
Martin, Michael. (1978). Is Evil Evidence Against theExistence of God?Mind.
Peterson, Michael L. & Raymond J. Vanarragon(eds). (2004). Contemporary Debates in the Philosophy of Religion. Blackwell.
Hick,John, (2007), Evil and The God of love, New Haven andLondon:Palgrave Macmillan, Yale university press
R.may (1958). Contributions of existential psychotherapy. In R. May, E. Angel, & H. F. Ellenberger (Eds.), Existence: A new dimension in psychiatry and psychology (pp. 37–91). New York: Basic Books.