تبیین مسأله شر بر مبنای وحدت شخصی وجود در فلسفه‌ی ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد

10.22080/jre.2024.27270.1200

چکیده

مسأله شر تا کنون یا بر مبنای اصالت ماهیت مطرح بوده یا اصالت وجود؛ و در صورت دوم؛ یا مبتنی بر تباین وجودات بوده است یا تشکیک وجود. اما با طرح و برهانی‌نمودن نظریه‌ی وحدت شخصی وجود توسط ملاصدرا، بسیاری از مسائل فلسفی؛ از جمله، مسأله‌ی شرور، تحت‌الشعاع آن قرار گرفتند. بر مبنای این نظریه، از آن‌جایی‌که وجود، حقیقت واحد شخصی است، لذا؛ عالم هستی، عین‌الربط به خداوند و شأنی از شئون او می‌باشد. تفسیر شر انگاری موجودات، فرع بر این است که وجود، مصادیق متعدد داشته باشد، درحالی‌که طبق وحدت شخصی وجود، هستی مصداق دوم ندارد. وقتی وجود فقط یک مصداق داشته باشد، شر، سالبه به انتفاء موضوع خواهد شد. مطابق دیدگاه صدرا، پاسخ مناسب به معضل شرانگاری موجودات، از رهگذر معرفت شایسته نسبت به ماهیات و اعیان ثابته و احکام مختص بدانها حاصل خواهد شد. ماهیاتی که فاقد هستی می باشند، با بخشش کریمانه حق، واجد آن می گردند. لذا بازگشت امور نکوهیده‌ی متکثر به همراه شرور و گناهان به همان ماهیات و اعیان ثابته بوده و از لوازم ذاتی آن-هامحسوب می گردند که در سیر نزولی حقیقت هستی، موجب تزاحم میان آن‌ها و وقوع شرور گردیده است. بنابراین؛ بازگشت تمام امور خیر، به جود پروردگار بوده و بخشش الهی عاری از کاستی‌هاست و نقائص، به ماهیت اشیاء و جنبه‌ی ذاتی آن‌ها باز‌‌می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات