تاثیر متقابل شر اخلاقی و طبیعی بر یکدیگر از دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی با تکیه بر تفسیر المیزان و تفسیر کبیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، فلسفه دین، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار، فلسفه دین، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22080/jre.2024.27969.1210

چکیده

پژوهش حاضر به این مسئله می پردازد که بر اساس تفسیر المیزان و تفسیر کبیر دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی درباره نسبت شر اخلاقی و طبیعی چیست؟ تاثیر این دو نوع شر بر یکدیگر چگونه است؟ آیا شر طبیعی ممکن است باعث یا مانع شر اخلاقی شود؟ و بر عکس آیا شر اخلاقی ممکن است باعث وقوع شر طبیعی شود؟ در تاریخ فلسفه به ماهیت این دو نوع شر پرداخته شده و فلاسفه خداباور سعی در تبیین این شرور داشتند. علامه طباطبایی و فخر رازی نیز در تفاسیر خود به این مسئله پرداخته اند. بنابراین ابتدا به تعریف شر می‌پردازیم سپس انواع شر را مشخص می‌کنیم. در مرحله نهایی به این مسئله می پردازیم که از دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی شر اخلاقی و طبیعی چه رابطه‌ای با هم دارند. این دو اندیشمند و به ویژه علامه ارتباط مستقیمی بین شر اخلاقی و وقوع شر طبیعی قائلند.بر اساس تفسیر این دو اندیشمند از آیات قرآن شر طبیعی ممکن است مانع وقوع شر اخلاقی ‌شود. همچنین در حالیکه خدا علت فاعلی شر طبیعی است ولی شر اخلاقی جزء علل معدِّه شر طبیعی است و در وقوع شر طبیعی تاثیر مستقیم دارد اما علت تامه وقوع شر طبیعی نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.( 1394)، ترجمه ابراهیمی، محمدحسین.
ایلخانی، محمد،(1389)، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، انتشارات سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاهها (سمت).
تالیافرو، چالرز؛ (1382)، فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاالله رحمتی، نشر سهروردی.
سیاح، احمد؛ فرهنگ جامع، تهران، کتابفروشی اسلام، ۱۳۳۰ ه.ش، ج ۳ و ۴، ص ۵۵.
فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). ۳۲ ج. بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
طباطبایی، محمدحسین، (1352)، المیزان فی تفسیر القرآن. ۲۰ ج. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان،
طباطبایی، محمدحسین، (1378)، المیزان فی تفسیر القرآن (ترجمه). ۲۰ ج. ترجمه موسوی همدانی، محمد باقر. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی. قم.
قریب، محمد؛ (۱۳۶۶)، فرهنگ لغات قرآن، تهران، انتشارات بنیاد، ج ۱، ص ۷۱۳.
قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن جلد3 .
مرتضوی؛ سیدمحمد؛ (2007)، خلقت شرور در قرآن. آینه معرفت. 12(1), 131-154
وین رایت، ویلیام جی؛ (1390)، فلسفه دین، ترجمه علیرضا کرمانی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،
هیک، جان، (1390)، فلسفه دین؛ ترجمه بهزاد سالکی، انتشارات الهدی
مجتهدی، کریم، (1379)، فلسفه در قرون وسطی. انتشارات سپهر تهران.
Copleston, Frederick. S.J. (1993). History of Philosophy Volume 2, Medieval Philosophy. New York, DOUBLEDAY.
Copleston, Frederick. S.J. (1994). History of Philosophy Volume 4: Modern Philosophy: From Descartes to Leibniz. New York, DOUBLEDAY.
Plantinga, A. (2002). God, freedom, and evil. United Kingdom: Eerdmans Publishing Company.
Peterson, M. L. (1998). God and evil: an introduction to the issues. Wcswicw Press.
Hick, J. (1978). Evil and the God of Love. Springer.