بررسی و تحلیل تاثیر مساله فیض در فلسفه افلوطین براندیشه فارابی و نوآوری‌های فارابی در آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد ایران

2 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

3 استاد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

10.22080/jre.2024.28015.1219

چکیده

یکی از مسائل مهمی که فارابی از افلوطین تأثیر پذیرفته است، مسئله فیض می‌باشد. در این پژوهش، ابتدا تأثیر افلوطین بر فارابی در مسئله فیض و متفرعات آن مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد و سپس به نوآوری‌های فارابی در مسئله فیض و فروعات مربوط به آن پرداخته می‌شود. فارابی توانست با ابتناء این نظریه بر مبادی‌ای مانند قاعده الواحد و علم واجب به ذات خویش و اتحاد عاقل و معقول، آن را از روش ابداعی خود یعنی تفاوت مابعدالطبیعی وجود و ماهیت اثبات ‌نماید و ثمرات مفیدی مانند تبیین فاعلیت خداوند، صدور کثرت از وحدت، سلسله مراتب موجودات و قدم عالم را نتیجه‌گیری نماید. با تأمل دقیق در مباحث مطروحه می‌توان ابداعات فارابی و تبیین خاص او را مشاهده نمود.
اگرچه در باب مسئله فیض افلوطینی مقالاتی به نگارش درآمده‌است، اما آن‌چه این مقاله را از سایر مقالات با این موضوع متمایز می‌کند، پرداختن به نوآوری‌های فارابی و ابتکارات و راه حل‌های ویژه او در زمینه نظریه فیض و فروعات آن است.
این پژوهش با روش اسنادی و حتی‌الامکان استفاده از منابع دست اول درصدد است تا ابتکارات بدیع فارابی را در زمینه نظریه فیض بیان نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آشتیانی، جلال‌الدین، (1378) منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران. قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول.
2- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1404ق)، التعلیقات، عبدالرحمن بدوی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
3- ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1383)، حقیقت و کیفیت سلسله موجودات، همدان، دانشگاه بوعلی سینا
4- بریه، امیل، (1395)، تاریخ فلسفه دوره یونانی، مترجم علی‌مراد داودی، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه.
5- پورجوادی، نصرالله، (1379)، درآمدی به فلسفه فلوطین، بی‌جا نشر دانشگاهی.
6- حسن‌زاده آملی، حسن، (1375)، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا.
7- خالد، غسان، (1983م)،  افلوطین رائدالوحدانیة و منهل الفلاسفة العرب، بیروت، عویدات للنشر و الطباعه.
8- رحیمیان، سعید، (1381)، فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا ملاصدرا، قم، بوستان کتاب.
9- زکریا، فواد، (1970م)، التساعیة الرابعة لفلوطین فى النفس، قاهره، الهیئه المصریه.
10- سوزنچی، حسین، (1391)، «چگونگى بازتولید فلسفه‌هاى علوم انسانى با تکیه بر فلسفه اسلامى»،  اسراء، سال چهارم، شماره سوم، پیاپی یازدهم.
11- صلیبا، جمیل، (1397)، از افلاطون تا ابن سینا، مترجم فریدالدین رادمهر، تهران، نشر مرکز.
12- فاخوری، حنا، الجر، خلیل، (1373)، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ج1و2، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
13- فارابی، ابونصر، (1995م)، آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، بیروت، دارالمکتبه الهلال.
 14- فارابی، ابونصر، (1413ق الف)، الاعمال الفلسفیه، محقق جعفر آل یاسین، بیروت، دارالمناهل.
15-فارابی، ابونصر، (1413ق ب) التعلیقات، محقق جعفر آل باسین، بیروت، دارالمناهل
16-  فارابی، ابونصر، (1996م الف)، الجمع بین رایی‌الحکیمین، به کوشش البیر نصری، بیروت، دارالشرق
17- فارابی، ابونصر، (1390)، رسالۀ فی العلم الالهی، رسائل فلسفی، بی‌جا.
18- فارابی، ابونصر، (1996م ب)، السیاسه المدنیه، بیروت، دار‌المکتبه الهلال.
19- فارابی، ابونصر، (1389)، رسائل فلسفی، مترجم سعید رحیمیان، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
20- فارابی، ابونصر (1371)، سیاست المدنیه. مترجم سید جعفـر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
21- فارابی، ابونصر (2008م الف)، شرح رساله زینون الکبیر الیونانی، تحقیق موفق فوزی الجبر، دمشق، الینابیع، چاپ دوم.
22- فارابی، ابونصر، (1349)، شرح رساله زینون الکبیر الیونانی، حیدرآباد دکن، مطبعه مجلس دائره المعارف العثمانیه.
23- فارابی، ابونصر، (بی‌تا)، عیون المسائل، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
24- فارابی، ابونصر، (1405ق)،  فصوص الحکم، قم، انتشارت بیدار.
25- فارابی، ابونصر، (1381)، فصوص‌الحکمه، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
26- فارابی، ابونصر، (1364)، فصول منتزعة، تهران، مکتبه الزهرا.
27- فارابی، ابونصر، (2008م ب)، فی التعلیقات، رسائل الفارابی، تحقیق موفق فوزی الجبر، دمشق، الینابیع، چاپ دوم.
28- فلوطین، (1882)، اثولوجیا، چاپخانه برلین، چاپ اول
29- فلوطین، (1378)، اثولوجیا، مترجم حسن ملکشاهی، تهران، انتشارات سروش.
30- فلوطین ، (1413ق)، اثولوجیا، محقق عبدالرحمن بدوی، قم، نشر بیدار.
31- فلوطین، (1366)، دوره اثار فلوطین،ترجمه محمد حسن لطفی، تهران، چاپخانه نقش جهان
32- کاپلستون، فردریک چارلز، (1375)، تاریخ فلسفه، مترجم جلال الدین مجتبوی، ج1، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
33- کلباسی اشتری، حسین، (1380)، سنت ارسطویی و مکتب نوافلاطونی بی‌جا، کانون پژوهش.
34- کندی، یعقوب ابن اسحاق، (1978)، رسائل الکندی الفلسفیه، قاهره، دارالفکر العربیه،
35- لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، (1425ق)، شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام، قم، ناشر موسسه امام صادق.
36- مطهری، مرتضی، (1376)، مجموعه آثار، تهران، نشر صدرا.