بررسی تطبیقی حجیت ظنون در اعتقادات از منظر اصولیین و متکلمین و تاثیر آن بر تقلید در معارف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 استادیار رشته فقه و مبانی حقوق دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه مازندران

3 طلبه سطح 2 حوزه علمیه روحیه بابل

10.22080/jepr.2025.28061.1224

چکیده

میتوان گفت مهم ترین بخش گزاره های هر دینی را گزاره های اعتقادی آن دین تشکیل می دهند و گزاره های مربوط به اخلاق و احکام در درجات بعدی قرار می گیرند؛ چرا که اعتقاد، پایه و اساس فکری هر انسانی را تشکیل می دهد و در پرتو شکل گیری اعتقاداتِ صحیح است که شخص در مسیر سعادت قرار می گیرد. این مطلب هم بدیهی است که راه های دستیابی به معارف، منحصر در تحصیل علم نیست؛ بلکه چه بسا انحصار این طرق در علم، موجب دشواری شکل گیری نظام اعتقادی برای عموم مردم باشد.
با این اوصاف وقتی کلمات بزرگان علم اصول و معقول را مطالعه می کنیم، به وضوح در می یابیم که مشهور علماء برای معارف بر آمده از ظن، اعتبار چندانی قائل نیستند بلکه صرفا پذیرای علم استدلالی هستند. و حال آنکه همین ظنون در مسائل فقهی مورد توجه همگان قرار گرفته است. سوالی که مطرح می شود این است که دلیل این فرق گذاری و به عبارتی نادیده گرفتن ظنون در امور اعتقادی چیست؟
در این مقاله به شیوه توصیفی و تحلیلی بر پایه رجوع به منابع کتابخانه ای، کلمات اصولیین و متکلمین را با محوریت دیدگاه مرحوم آخوند خراسانی(ره) بررسی کرده و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که نسبت به امور اعتقادی که تحصیل علم در آن ها لازم نیست، اعتقاد اجمالی کافی است و دلیل انسداد نیز کارآیی ندارد. اما در امور اعتقادی نظیر معرفت الباری که تحصیل علم در آن ها لازم است و عمده دلیل اثبات آن نیز دفع ضرر محتمل می باشد، نهایتا می توانیم معرفت را به نحو وجوب مقدمی، واجب بدانیم و در صورت عجز از تحصیل علم نیز، تحصیل ظن لزومی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کاوش‌های فلسفه و دین
دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6
دوره 3 شماره 2 پاییز و زمستان 1403
بهمن 1403
صفحه 209-228

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار