ارزیابی انتقادی دیدگاه محقق خفری و فاضل قوشچی در بحث عمومیت قدرت خداوند با تکیه بر آراء فیاض لاهیجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه شیراز

3 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه شیراز، ایران

10.22080/jepr.2025.28352.1245

چکیده

این پژوهش به ارزیابی انتقادی دیدگاه محقق خفری و فاضل قوشچی در باب عمومیت قدرت الهی با تکیه بر آراء فیاض لاهیجی می‌پردازد. فاضل قوشچی و محقق خفری قائل به عمومیت قدرت خداوند و امکان ایجاد هر چیزی حتی محالات عقلی و شرور توسط او هستند. آن‌دو معتقدند که قدرت خداوند نامحدود و مطلق است و هیچ قیدی، حتی قید محال بودن، نمی‌تواند قدرت او را محدود کند. فیاض لاهیجی در مقابل، با پذیرش قدرت بی‌نهایت خداوند، ایجاد محال و شرور را از توانایی او خارج می‌داند. وی معتقد است که ایجاد محال و شرور، نه تنها با حکمت الهی سازگار نیست، بلکه اساساً بی‌معنا و ناممکن است. لاهیجی با تمایز میان قدرت مطلق و قدرت بالقیاس، استدلال می‌کند که قدرت خداوند، هرچند نامحدود، اما معطوف به ممکنات است و شامل محالات و شرور نمی‌شود. این پژوهش با روش تحلیلی-انتقادی، ادله و استدلال‌های این سه اندیشمند را، مورد بررسی قرار داده و در نهایت، با تکیه بر مبانی فلسفی، دیدگاه لاهیجی در عمومیت قدرت الهی، ترجیح داده می‌شود. از آنجا که این پژوهش بر مبنای حواشی محقق خفری و فیاض لاهیجی بر شرح تجرید قوشچی سامان داده شده‌است، در مواردی برای تبیین بهتر مطلب از عبارت خواجه طوسی نیز استفاده شده‌است. این پژوهش نشان می‌دهد که توجیهات و دلایل فاضل قوشچی و محقق خفری در مسأله عمومیت قدرت الهی با اشکالات متعددی روبروست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار