نگاهی به معضلات علیت ذهنی از منظر حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، فلسفه و کلام اسلامی ، دانشکده الهیات ، ایلام ، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی ، دانشکده الهیات ، ایلام ، ایران

3 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی ، مشهد ، ایران

10.22080/jepr.2025.28218.1236

چکیده

یکی از مسائلی که از دیرباز در میان فلاسفه مورد توجه قرار داشته است، شناخت ابعاد وجودی انسان و در نتیجه ارائه تعریفی جامع از هویت انسان است. این بحث تحت عنوان مسئله ذهن و بدن در فلسفه غرب از زمان دکارت آغاز گردید و او قائل به ترکیب هویت انسان از دو جوهر متمایز مادی و مجرد بود. ناتوانی دکارت در دفع شبهاتی نظیر چگونگی ارتباط یک جوهر ممتد با جوهر ناممتد سبب شد تا در دوره‌های بعد فیلسوفان تحلیلی غرب عمدتا به فیزیکالیسم متمایل شوند. اما در فلسفه اسلامی بحث رابطه نفس و بدن از قدیمی‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین مباحث به‌شمار می‌آمده است. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی گردآوری شده است در ابتدا مسئله رابطه نفس و بدن از نگاه فیلسوفان تحلیلی بررسی شده است و سپس ضمن بیان سیر مسئله در فلسفه اسلامی، رای ملاصدرا در حکمت متعالیه به طور ویژه مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده در پایان به این نتیجه رسیده است که براساس یگانه‌‌انگاری تشکیکی ملاصدرا اشکالات وارد شده بر رابطه نفس و بدن، قابل پاسخ‌گویی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌سینا،  حسین بن عبدالله(1404ق) التعلیقات، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1403ق) شرح الاشارات و التنبیهات، قم: دفتر نشر کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1376ش) الالهیات من کتاب الشفا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1404ق) الطبیعیات من کتاب الشفا، قم: مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1387) النفس من کتاب الشفا، قم: بوستان کتاب.
آشتیانی، سید جلال الدین(1381ش) شرح بر زاد المسافر، قم: بوستان کتاب.
پوراسماعیل، یاسر(1393ش) نظریه حذف‌گرایی در فلسفه ذهن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه. ص271-272
حسن زاده آملی، حسن(1371ش) عیون مسائل النفس، تهران: انتشارات امیر کبیر.
خوشنویس، یاسر(1394ش) نوخاستگی و آگاهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
سبزواری، ملاهادی(1383ش) اسرار الحکم، قم: مطبوعات دینی.
سبزواری، ملاهادی، حسن زاده آملی، حسن(1379ش) شرح منظومه همراه با تعلیقات حسن زاده آملی، تهران: نشر ناب.
صدرا، محمدبن ابراهیم (1360ش) الشواهد الربوبیه، تهران : مرکز نشر دانشگاهی.
صدرا، محمدبن ابراهیم(1368ش) الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: مکتبه المصطفوی.
مطهری، مرتضی(1390ش) مجموعه آثار استاد مرتضی مطهری، تهران: صدرا.
کاپلستون، فردریک، ترجمه غلام‌رضا اعوانی(1388ش) تاریخ فلسفه ج4، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
 
Anscombe, G. E. M. & P. T. Geach (trans. & eds.), (1954) Descartes:
Philosophical Writings, Indianapolis: Bobbs-Merrill Company.
Churchland, P., (1986) Neurophilosophy: Toward A Unified Science of the Mind-Brain, Cambridge, MA: MIT Press
Davidson, Donald, (1991), “Mental Events” in David. M Rosenthal(ed), Nature Of Mind. New York & Oxford: Oxford University Press.
Kim, J., (2001) “Lonely Souls: Causality and Substance Dualism” reprinted in O’Connor, T. & Robb, D. (eds.), 2003, Philosophy of Mind Contemporary Readings, Routledge publishing, pp. 65-78
Kim, J., (1995) Supervenience and Mind: Selected Philosophical Essays:, Cambridge University Press.
Shapiro, lisa, (2007) The correspondence between Princess Elisabeth of Bohemia and Rene Descartes, The University of Chicago.