تبیین و نقد مفهوم قدرت مطلق خداوند در تئودیسه‌ی جان هایگن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسنده

دانشیار گروه آموزشیِ ادیان و فلسفه، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

10.22080/jepr.2025.28909.1271

چکیده

مطلق بودن قدرت خداوند، از جمله اوصافی بوده و هست که، سازگاری آن با دیگر اوصاف او و نیز با پدیده‌های مختلف بشری و طبیعی، برای فیلسوفان و الهی‌دانان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در جستار حاضر، به تحلیل و تبیین مفهوم قدرت مطلق خداوند از منظر یکی از اندیشمندان در الهیات مسیحی و فلسفه‌ی دین معاصر، یعنی جان هایگن، توجه شده است که تاکنون در پژوهش‌های حوزه‌ی فلسفه‌ی دین به طور جدی و مستقل، از آن سخنی به میان نیامده است. هایگن برای یافتن برون‌رفتی از مسأله‌ی شر، مفهوم قدرت مطلق را با نگاهی تاریخی مورد توجه قرار می‌دهد و با نقد راه‌حل‌های سنتی برای این مسأله، تلاش می‌کند تا مفهوم قدرت مطلق الهی را بر اساس الهیاتِ عشق و خیرخواهی، تبیین کند تا بتواند برون‌رفتی برای مسأله‌ی شر بیابد. رویکرد او در این مسأله، به رویکرد الهیات پویشی نزدیک می‌شود و لذا برخی نقدهای وارد بر الهیات پویشی، به دیدگاه هایگن نیز وارد می‌شود. امتناع پرستش خداوند، پذیرفتن استقلال در قدرت تأثیرگذاری نیروهای متافیزیکی بر جهان و تقابل متافیزیکیِ آنها با قدرت خداوند و محدود و متناهی شدن قدرت خداوند، از جمله نقدهایی است که می‌توان به تبیین هایگن از مفهوم قدرت مطلق خداوند، مطرح نمود. در جستار حاضر تلاش شده تا بر اساس منابع مرتبط با مفهوم قدرت مطلق در الهیات مسیحی و نیز اندک منابعی که به بیان دیدگاه هایگن اختصاص یافته‌اند، تبیین جامعی از رویکرد او همراه با نقد و بررسی از منظر الهیات فلسفیِ اسلامی ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتاب مقدس
بنایی، مهدی (1388)، تاریخ فلسفه غرب، قم، انتشارات بین المللی المصطفی.
گیسلر، نورمن (1384)، فلسفه‌ی دین، ترجمه‌ی حمید رضا آیت اللهی، تهران، انتشارات حکمت.
گریفین، دیوید ری (1381)، خداوند و دین در جهان پسامدرن، ترجمه‌ی حمیدرضا آیت اللهی، تهران، انتشارات آفتاب توسعه.
صدر الدین شیرازی، محمد (1354)، المبدأ و المعاد، مقدمه‌ی سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن فلسفه‌ی ایران
(1361)،  مشاعر، ترجمه‌ی غلامحسین آهنی، تهران، انتشارات مولی.
(1302)، مجموعه الرسائل التسعه، تهران، بی‌نام
ولفسن، هری اوسترین (1390)، فلسفه‌ی آبای کلیسا، ترجمه‌ی علی شهبازی، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
 
Aquinas, Thomas, (1952), The Summa Theologica, I. Great Books of the Western World, By Encyclopedia Britannica.
Basinger, David (1988), Divine Power in Process Theism: A Philosophical Critique. Albany: State University of New York Press.
Brink, Gijsbert van den (1993), Almighty God: A Study of the Doctrine of Divine Omnipotence. Kampen: Kok Pharos.
Clayton, Philip (2000), The Problem of God in Modern Thought. Grand Rapids, MI: Eerdmans.
Cobb, John B. Jr, (1969), God and the World, Philadelphia: The Westminster Press.
Gushee, David, (2016), Kingdom Ethics: Following Jesus in Contemporary Context, William B. Eerdmans Publishing.
Harris, Stephen, (2010), Understanding the Bible, 8th edition, McGraw Hill. 
Kelly, Joseph F (2015), The Problem of Evil in the Western Tradition: From the Book of Job to Modern Genetics, Liturgical Press.
Sovik, Atle Ottesen (2011), The Problem of Evil and the Power of God, Leiden. Boston, Brill.  
Sproual, R, C (2019), Can I Know God's Will, Reformation Trust Publishing