بررسی تطبیقی اندیشه تساهل از نگاه مولوی و جان لاک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه ایلام

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشکده الهیات و فلسفه دانشگاه ایلام

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دبیر آموزش و پرورش

10.22080/jepr.2025.29056.1275

چکیده

اندیشه‌ی ‌تساهل را باید از دستاوردهای ‌ارزشمند ‌تفکر ‌بشری دانست که همواره در طول ‌تاریخ‌ حیات و تمدن ‌بشر از مقتضیات‌ هر دوره‌ای بوده‌است. در این میان سهم ‌اندیشمندان، فیلسوفان، شاعران و عارفان در ترویج ‌این اندیشه‌‌ حیات ‌بخش از جایگاه ‌برجسته‌ای برخوردار بوده‌است. در مشرق زمین مولوی عارف و شاعر ‌بلند آوازه‌ی‌ ایرانی با دیدگاهی‌ عرفانی به این موضوع می‌نگرد و جان ‌لاک- فیلسوف ‌انگلیسی که در مغرب زمین به پدر ‌تساهل معروف است- نگاهی ‌فیلسوفانه به تساهل دارد. با مطالعه و تحقیق در اندیشه‌ی‌ مولوی وجان ‌لاک به وجود ‌شباهت‌ها و تفاوت‌های دیدگاه‌ آنان در زمینه ‌تساهل پی‌خواهیم برد شباهت ‌اندیشه‌ی ‌آنان در مسائلی چون؛ بی‌انتها ‌بودن‌ حقیقت، ظرفیت‌ کم‌ انسان‌ها در شناخت، تنوع و تکثر‌ اندیشه‌ها و عقاید، اختیار و مسائلی‌ دیگر است، تفاوت‌ عمده آن‌دو در دیدگاه ‌خداشناسی نمودیافته به گونه‌ای که مولوی با نگاهی ‌عرفانی بدان نگریسته و جان ‌لاک با دیدگاهی‌ عقل‌گرایانه و فلسفی؛ مسئله‌ی ‌آزادی از دیگر موارد‌ مطرح شده در اندیشه‌ی ‌آنان است با وجود آن‌که هر دو به آزادی‌ عقیده اعتقاد دارند اما تفاوت آن‌دو در این است که نگاه ‌مولوی معطوف به آزادی‌درونی است و جان ‌لاک بیشتر به آزادی ‌بیرونی توجه دارد. این مقاله برآن است تا به روش توصیفی_ تحلیلی و با ذکر‌ نمونه‌هایی به بررسی و تطبیق ‌اندیشه‌ی ‌مولوی و جان‌ لاک در موضوع ‌تساهل و تسامح بپردازد

کلیدواژه‌ها

موضوعات