نقادی نظریه تکامل برزخی از دیدگاه استاد حسن زاده آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شاهد

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

10.22080/jepr.2025.30007.1294

چکیده

مسائل مربوط به مرگ و حوادث پیش رو در برزخ و قیامت از جمله مباحثی است که همواره ذهن اندیشمندان الهی را به خود مشغول داشته است. ملاصدرا از بزرگترین متفکران مسلمان است که براهینی در اثبات معاد جسمانی اقامه نموده و سعی در ارائه تفسیر برهانی و فلسفی از آیات و روایات مربوطه داشته است. با الهام از بیانات شرعی و با نظر به مبانی صدرائی، استاد حسن زاده آملی نظریه تکامل برزخی را مطرح نموده و از جهات گوناگونی از جمله تجلیات خداوند به انسانها در عالم برزخ، شفاعت، تکامل بودن مرگ، خالد نبودن دوزخیان و برخی احادیث به اثبات تکامل آنها در عالم برزخ پرداخته است. در پژوهش حاضر اثبات گردید با نظر به فعلیت کامل شخص متوفی و عدم وجود امکان استعدادی در او، اشکال فلسفی همچنان مطرح بوده و استاد حسن زاده آملی نیز پاسخی بدان ارائه ننموده است. احادیث مورد استناد نیز از جهات سندی و دلالی مدعای مورد نظر را اثبات نمی کنند و نظریه ارائه شده در این زمینه از جهاتی دچار ناسازگاری و تناقض درونی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات