نقد نظریات غیرشناختاری معاصر زبان کارکردی دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسنده

گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه خوارزمی

10.22080/jre.2023.23514.1157

چکیده

گسترش پیشرفت‌های علم در قرون اخیر و نحوة موضع‌گیری‌های اصحاب کلیسا، نظریات گوناگونی را دربارة روابط علم و دین باعث گردید، که تعارض، جدایی و همکاری از نمونه‌های مهم آنها است. برخی از متفکران قرن بیستم، با نظر به جدایی قلمروها و روش‌ها و زبان علم و دین، تلاش کردند تا درکنار علم، برای دین قلمروها، زبان و روش‌های خاص خود را تعریف کنند. در این زمینه، ویتگنشتاین، بریث ویت و استیس دارای نظریات مهمی هستند، زیرا آنها با نگاه پدیداری و غیرمعرفت‌بخش به گزاره‌های دینی کارکردهای خاصی را برای آنها در نظر می‌گیرند. ویتگنشتاین به کاردهای زبان دین در زندگی دینداران و تفکیک ساحت‌های دینی از علمی، بریث ویت به تحویل گزاره‌های دینی به گزاره‌های اخلاقی، و استیس با تاکید بر ویژگی عرفانی آموزه-های دینی، برای آنها کارکردهای خاصی را تعریف می‌کنند، ضمن اینکه تقریبا همگی در محورهایی چون ایمان‌گرایی، عدم امکان ارزیابی عقلانی، رد برتری یک دین بر دین دیگر و عدم کاشفیت از واقعِ آموزه‌های دینی اتفاق نظر دارند. چنین رویکردهایی منجر به تلقی ناقص و بعضا سوء تعبیر از آموزه‌های دینی و تفسیر نسبی‌گرایانه و انسان‌محورانه از کارکردهای دین می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استیس، والتر ترنس (1358)، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، انتشارات سروش.
استیس، والتر ترنس (1377)، دین و نگرش نوین، ترجمه احمدرضا جلیلی، تهران، انتشارات حکمت.
باربور، ایان (1385)، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، نشر دانشگاهی، چاپ پنجم.
بارتلی، دابلیو دابلیو (بیتا)، دین و اخلاق، رساله منتشر پژوهشی نشده.
پترسون، مایکل و دیگران (1376)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو، چاپ سوم.
ساجدی، ابوالفضل (1383)، زبان دین و قرآن، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
علیزمانی، امیرعباس (1375)، زبان دین، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
مهدوی‌نژاد، محمدحسین (1384)، دین و دانش: بررسی انتقادی مسئله تعارض علم و دین، تهران، دانشگاه امام صادق.
ویتگنشتاین، لودویگ (1387)، پژوهش‌های فلسفی، ترجمه فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز، چاپ چهارم.
 
 
 
Braithwaite, Richard (1971), An Empiricist View of the Nature of Religious Beliefs, in Philosophy of Religion, ed by Basil Mitchell, Oxford University Press.
Hick, John (1963), Philosophy of Religion, London, Prentice Hall.
Horden, William (1986), A Layman’s Guide to Protestant Theology, New York, Collier Book.
Rhees,Rush, ed (1984), Ludwig Wittgenstein Personal Recolections, Oxford: Oxford University Press.
Stace, Walter (1960), Mysticis and Philosophy, New York: Macmillan.
Stiver, Dan R. (1996), The Philosophy of Religious Language, Sign, Symbol & Story, Oxford: Mlackwell.
Wittgenstein, Ludwig (1953), Philosophical Investigations, trns by G.E. M. Anscomb, New York: Macmillan.
Wittgenstein, Ludwig (1979), Notebooks 1914-16, 2nd ed, G.H Von Wright & G.E. M. Anscomb, trans by G.E. M. Anscomb, Oxford Blackwell.