استاد فلسفه و کلام، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
10.22080/jre.2024.26600.1193
چکیده
یکی از مسائل بنیادی به ویژه برای متالهان قایل به وحدت خدا این است، با حفظ وحدت خدا، چطور ممکن است موجودات متعدد از حضرت حق صادر شوند؟ دانشمندان مختلف به ویژه معتقدان به توحید الهی هر کدام در صدد حل این مساله برآمده اند. ابوالحسن عامری گرچه در آثار موجود و در دسترسش سخنی به وضوح درباره نظام فیض بیان نکرده است. اما از مجموع آثارش می توان دریافت که ایشان از دو طریق بدین بحث توجه کرده است: یکی از طریق عالم علو و سفل. ایشان عالم مجردات را جزء عالم علو و عالم ماده و طبیعت را جزء عالم سفل معرفی کرده است. بیان عامری درباره سلسله مراتب موجودات را می توان مبین دیدگاه او درباره نظام فیض دانست. او خداوند را سر سلسله موجودات قرار داده است و بر این باور است که خدا فاعل بالابداع، علیم، احاطه قیومی و افاضه به همه موجودات دارد و پس از آن عقول قرار دارند که قابل تجربه و تقسیم نیستند و بر مراحل پس از خوداحاطه دارند. در مرحله سوم نفوس قرار دارند، که اموری خلقی و دو حیثیتی هستند و در مراحل پایانی طبایع و اجسام قرار دارند، که فاقد حیات هستند و تحت سیطره نفوس وعلل مافوق او هستند. البته بر اساس آثار موجود او، به صورت دقیق نمی توان دیدگاه او را درباره عقول طولی و عرضی و تعداد عقول و ارتباط میان عقول و افلاک وهمچنین درباره نفوس نباتی ،حیوانی، انسانی وفلکی دانست.
)