خیر اعلا از دیدگاه کانت و شلایرماخر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

10.22080/jre.2024.26568.1192

چکیده

خیر اعلا مهم ترین مفهوم در تفکر اخلاقی شلایرماخر است که در چهارچوبی الهیاتی، بدون اتکا به نظریۀ امر الهی، شرح و بسط یافته است. شلایرماخر برخلاف کانت، مفهوم سعادت را به علت ربط و نسبت آن با تمایلات حسی از مفهوم خیر اعلا حذف کرد و از این رهگذر بیش از کانت به مبرا ساختن فعل اخلاقی از انگیزه های مادی مبادرت ورزید. شلایرماخر در آرای متقدم خود، به مفهوم جامعیت برای تعریف خیر اعلا متوسل می شود که حاکی از این است که خیر اعلا در نظر او بسیار فراگیرتر از تلقی کانت و دیگران از آن است و اینکه حصول آن صرفاً با اعمال ما ممکن نیست. این امر به دیدگاه متأخر او دربارۀ خیر اعلا می انجامد که دیدگاه یونانی و مسیحی تشبه به خدا در آن نقش اساسی ایفا می کند. در اینجا نفس مندی طبیعت، نسبت مندی خیر اعلا و نقش فرد در نسبت با کل و درهم تنیدگی اجزای خیر اعلا مورد تأکید است. در نهایت، شلایرماخر به عنوان الهیدانی مسیحی، مسیح را شرط تحقق خیر اعلا تلقی می کند. این اعتقاد او با توجه به اینکه تفکر اخلاقی او حول تجربۀ دینی می چرخد عجیب نیست. اما از آنجا که دیندارن تجربه های دینی واحدی ندارند، خیر اعلا نیز امری ثابت نیست که یک بار برای همیشه تعریف شود و تحقق یابد بلکه امری است که به صورت سوبژکتیو تجربه می شود افراد در چهارچوب تجربۀ دینی خودشان آن را تفسیر می کنند. بنابراین پرورش احساس یا شهود حقیقتاً دینی می تواند راهنمای عمل اخلاقی و تحقق خیر اعلا باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Banham, Gary (2003) Kant’s Practical Philosophy: from Critique to Doctrine, Palgrave Macmillan
- Beiser, Frederick C. (2005) ‘Schleiermacher’s Ethics’ in Jacqueline Mariña (ed.) The Cambridge Companion to Friedrich Schleiermacher, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 53-72.
- Beiser, Frederick C. (2006) ‘Moral faith and the highest good’ in Paul Guyer (ed.) The Cambridge Companion to Kant and Modern Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 588-629.
- Bond, E. J. (2001) ‘good, theories of the’, Encyclopedia of Ethics, Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker (eds.), New York and London: Routledge, pp. 620-624.
- Dole, Andrew C. (2009) Schleiermacher on Religion and the Natural Order, Oxford: Oxford University Press
- Grove, Peter (2017) ‘Werke: Jugendmanuskripte, erste Predigten’ in Martin Ohst (editor), Schleiermacher Handbuch, Tübingen: Mohr Siebeck, pp. 67-75.
- Kant, Immanuel (1999) Critique of Practical Reason, translated by Mary J. Gregor, in Practical Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 133-271.
- Kant, Immanuel (1998a) Critique of Pure Reason, edited and translated by Paul Guyer, Alien W. Wood, Cambridge: Cambridge University Press
- Kant, Immanuel (1998b), Religion in the Boundaries of Mere Reason and Other Writings, tr. by Allen Wood & George di Giovanni, Cambridge: Cambridge University Press
- Kant, Immanuel (1997) Lectures on Ethics, tr. by Peter Heath, Cambridge: Cambridge University Press
- Mariña, Jacqueline (2008) Transformation of the Self in the Thought of Friedrich Schleiermacher, Oxford: Oxford University Press
- Meckenstock, Günter (1998) ‘Schleiermacher’ in Edward Craig (ed.) Routledge Encyclopedia of Philosophy, London & New York: Routledge, pp. 531-538
- Schleiermacher, Friedrich (1981) Brouillon zur Ethik (1805/06), herausgegeben und eingeleitet von Hans-Joachim Birkner, Hamburg: Felix Meiner Verlag.
-Schleiermacher, Friedrich (1984a) Über das höchste Gut, in Günter Meckenstock (ed.) Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher Jugendschriften (1787-1796), Berlin & New York: Walter de Gruyter, pp. 81-125.
-Schleiermacher, Friedrich (1984b) Über den Wert des Lebens, in in Günter Meckenstock (ed.) Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher Jugendschriften (1787-1796), Berlin & New York: Walter de Gruyter, pp. 391-471.
Schleiermacher, Friedrich (1992) On the Highest Good. Translated by H. Victor Froese. Lewiston: Edwin
Mellen Press.
- Schleiermacher, Friedrich (2002) Lectures on Philosophical Ethics, Louise Adey Huish, Cambridge: Cambridge University Press.
- Schweiker, William (1999) ‘Consciousness and the Good: Schleiermacher and Contemporary Theological Ethics’, Theology today (Ephrata, Pa.), July 1999, Vol. 56 (2), pp.180-196
- Vial, Theodore (2013) Schleiermacher: a Guide for Perplexed, London and New York: Bloomsbury T&T Clark