گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
10.22080/jre.2024.26568.1192
چکیده
خیر اعلا مهم ترین مفهوم در تفکر اخلاقی شلایرماخر است که در چهارچوبی الهیاتی، بدون اتکا به نظریۀ امر الهی، شرح و بسط یافته است. شلایرماخر برخلاف کانت، مفهوم سعادت را به علت ربط و نسبت آن با تمایلات حسی از مفهوم خیر اعلا حذف کرد و از این رهگذر بیش از کانت به مبرا ساختن فعل اخلاقی از انگیزه های مادی مبادرت ورزید. شلایرماخر در آرای متقدم خود، به مفهوم جامعیت برای تعریف خیر اعلا متوسل می شود که حاکی از این است که خیر اعلا در نظر او بسیار فراگیرتر از تلقی کانت و دیگران از آن است و اینکه حصول آن صرفاً با اعمال ما ممکن نیست. این امر به دیدگاه متأخر او دربارۀ خیر اعلا می انجامد که دیدگاه یونانی و مسیحی تشبه به خدا در آن نقش اساسی ایفا می کند. در اینجا نفس مندی طبیعت، نسبت مندی خیر اعلا و نقش فرد در نسبت با کل و درهم تنیدگی اجزای خیر اعلا مورد تأکید است. در نهایت، شلایرماخر به عنوان الهیدانی مسیحی، مسیح را شرط تحقق خیر اعلا تلقی می کند. این اعتقاد او با توجه به اینکه تفکر اخلاقی او حول تجربۀ دینی می چرخد عجیب نیست. اما از آنجا که دیندارن تجربه های دینی واحدی ندارند، خیر اعلا نیز امری ثابت نیست که یک بار برای همیشه تعریف شود و تحقق یابد بلکه امری است که به صورت سوبژکتیو تجربه می شود افراد در چهارچوب تجربۀ دینی خودشان آن را تفسیر می کنند. بنابراین پرورش احساس یا شهود حقیقتاً دینی می تواند راهنمای عمل اخلاقی و تحقق خیر اعلا باشد.
)