مثال خیر به مثابه ایزد اعلی یا مبداء نخستین در محاورة جمهوری افلاطون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22080/jre.2024.28103.1227

چکیده

نوشتة حاضر خداشناسی طبیعی افلاطون را از چشم‌انداز مثالِ خیر در جمهوری بررسی می‌کند؛ پرسش این است: چرا و چگونه در محاورة جمهوری، مثال خیر به عنوان مبدأ نخستین یا ایزد اعلی مطرح می‌گردد؟ پاره‌ای از بحث‌های محاوره، مستقیم یا غیرمستقیم با الهیّات طبیعی مرتبط‌اند: مانند نظریة مُثل، حُسن و قُبح ذاتی-عقلی، نقد خداشناسی اسطوره‌ای، نظریة نفس، آخرت شناسی و مثالِ خیر. بعضی از این‌‌ها را افلاطون در محاوره‌های فایدون، فایدروس و مهمانی بررسی می‌کند و برخی را در جمهوری.
در اینجا می‌کوشیم با توجه به بعضی از بحث‌های نامبرده، به بررسی پرسش بالا و تبیین آن در محدودة جمهوری دست یابیم. افلاطون با پذیرش حُسن ذاتی-عقلی برای مفاهیم اخلاقی مانند عدالت (= مثال عدالت)، به سوی نقد الهیّات اسطوره‌ای راهی گشوده است و سپس با پی‌افکندن سه قانون خداشناختی و آخرت‌شناختی، به تثبیت مثالِ خیر به عنوان ایزد اعلی یا مبدأ نخستین در جمهوری دست می‌یابد. اما وجود مثالِ خیر نه مفروض، بلکه مُبرهن به برهان عقلی است. برهان بر وجود مثال خیر، عملاً استدلال از راه وجود مراتب کمال بر وجود کمال نخستین است و بخشی از این نوشته، به بازسازی و گزارش آن می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار