بازگشت ابدی نیچه به منزله تکرار ابدی تفاوت در اندیشه ژیل دلوز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل (Original Article)

نویسندگان

1 دکترای فلسفه معاصر- گروه معارف و الهیات، دانشگاه فرهنگیان، همدان، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه- دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

10.22080/jepr.2025.28835.1268

چکیده

این مقاله به بررسی و نقد خوانش دلوز از بازگشت ابدی نیچه می‎پردازد. بازگشت ابدی به مثابه امری مبهم در فلسفه‌ نیچه مطرح شده است؛ بنابراین تفسیرهای فراوانی از آن صورت‌گرفته است که یکی از این تفاسیر، تفسیر دلوز است. این نوشتار با رویکردی توصیفی- تحلیلی - انتقادی به این تفسیر می‌پردازد. دلوز برای تکمیل مسأله زمانمندی در برگسون که نقش آینده را مبهم و کمرنگ می‌داند، سراغ نیچه و بازگشت ابدی وی می‌رود تا بلکه ضلع سوم مثلث گذشته، حال و آینده را به درستی رسم کند تا بستر لازم و مناسب برای "بیان" (اکسپرشن) اسپینوزایی فراهم گردد. به‌نظر دلوز بازگشت ابدی، بازگشت آن چیزی‌ است که می‌شود؛ یا عین شدن است؛ نه بودن و وجود داشتن؛ یعنی چیزی که در شدن تأیید می‌شود. درواقع بازگشت ابدی، به‌هیچ‌وجه یک تفکر هویتی نیست، بلکه تفکری ترکیبی و کاملاً متفاوت است؛ لذا چنین بازگشتی بازگشت "همان" نیست که به‌طور ابدی برمی‌گردد؛ به معنای تکرار تاریخ و توالی‌هایی از بودن نیز نیست؛ بلکه بازگشت خود است، خودی که به یک تنوع تعلق دارد، تنوعی که تفاوت دارد؛ به‌عبارت‌دیگر بازگشت ابدی، تکرار تفاوت است. و آن‌چه ما همیشه با آن مواجهیم بازهم تفاوت است. این تفاوت، روح نیچه‌ای دلوز است. البته دلوز بیشتر درپی بیان دیدگاه خود از زبان نیچه است؛ یعنی گاهی به دنبال توجیه نظر خویش است نه توضیح دیدگاه نیچه.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. - اصغری،محمد(1397). "نیچه؛ روح القدس فلسفه ژیل دلوز، نقدی بر کتاب نیچه و فلسفه". پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هجدهم، شماره هفتم، صص15-34.

    - پیتون، پل(1401). خوانش انتقادی تفسیر و تاویل آثار ژیل دلوز. ترجمه: عبدالعلی دستغیب. نشر ماهریس، چاپ دوم تهران.

    - دلوز، ژیل(1400). نیچه و فلسفه. ترجمه: عادل مشایخی. نشر نی، چاپ هشتم، تهران.

    - دیو، ریدار(1396). دلوز. ترجمه: فریبرز مجیدی. انتشارات علمی فرهنگی. چاپ نخست.

    - زمانی جمشیدی، محمدزمان. واعظی، اصغر(1397)."پاد-الهیات دلوزی وسیاست تخیل". غرب شناسی بنیادی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال نهم، شماره اول، صص 65-81.

    - سیدی، سید محمدجواد(1393). "نیچه به روایت ژیل دلوز: نقد و بررسی کتاب نیچه و فلسفه اثر ژیل دلوز". فصلنامه نقد کتاب:کلام فلسفه عرفان، سال اول، شماره3و4، صص183-190.

     - کولبروک، کلر(1398). ژیل دلوز. ترجمه: رضا سیروان. انتشارات مرکز، چاپ سوم، تهران.

    - وارن اسمیت، دنیل(1399). فلسفه دلوز. ترجمه: سید محمد جواد سیدی. انتشارات علمی فرهنگی، چاپ نخست، تهران.

    - وبونداس، کنستانتین(1381). دلوز-برگسون:هستی شناسی باشنده به قوه واقعی، ترجمه: عبدالعلی دستغیب. نامه فلسفه، صص 78-104.

     

    1. Bell, Jeffrey and Colebrook, Claire (2009). Deleuze and History, Edinburgh University Press.

    Bogue, Ronald (1989), Deleuze and Guattari, London and New York: Routledge.

    Bryden, Mary (2001). Deleuze and Religion, London, New York, Rotledg.

    Colebrook, Claire (2002). GILLES DELEUZE, Taylor and Francis e-library, London. New York.

    Deleuze, Gilles (1984) Difference and Repetition, trans. P.Patton, New York:  Columbia university Press.

     (1983). Nietzsche and Philosophy, trans. Hugh Tomlinson. New York: Columbia University Press, (first published 1962).

     (2001). Pure Immanence: Essays on a Life, trans. Anne Boyman. New York: Zone Press, (essay first published 1995).

    Hardt, Michael (1997). Deleuze, Gilles: An Apprenticeship in Philosophy, by the Regents of the University of Minnesota. London.

    Due, Reidar Andreas (2007). Deleuze, Polity Press, Cambridge, UK; Maiden,USA.

    Ebbatson, Roger (2016). Landscapes of Eternal Return: Tennyson to Hardy, Roger Ebbatson University of Lancaster Lancaster, United Kingdom.

    Eliade, Mircea (1953). The Myth of the Eternal Return, Trans: Willard R. Trask, Haeper Torchrooks, Harper & Brothers, New York.

    Grosz, Elizabeth (2004). The Nick of Time, Durham, NC: Duke University Press.

    James, Williams (2011). Gilles Deleuze’s Philosophy of Time, Edinburgh: Edinburgh University Press.

    Klosowski, Pierre (1998), Nietzsche and Vicious Circle, University of Chicago Press.

    Leiter, Brian (2002). Nietzsche on Morality, Routledge, London and New York.

    Negri, A. (1991b), The Savage Anomaly: The Power of Spinoza’s Metaphysics and Politics, trans. Michael Hardt, Minneapolis: University of Minnesota Press.

    Nietzsche, Friedrich (2001). The Gay Science, trans: Josefine Nauckhoff, Cambridge University Press.

     (1968). The Will to Power, trans: Walter Kaufmann, Vintage, New York.

     (2003). THUS SPAKE ZARATHUSTRA A Book For All And None. Trans: Thomas Wayne, Algora Publishing New York.

    Pearson, Keith Ansell (2006). A Companion to Nietzsche, Blackwell Publishing Ltd.

    Richardson, John (1996). Nietzsche's System, Oxford University Press, New York.

    Schacht, Richard (2002). NIETZSCHE, Routledge, London and New York.

    Spinks, Lee (2003). FRIEDRICH NIETZSCHE, Routledge, Taylor & Francis Group, London and New York.

    Stambaugh, Joan (1972). NIETZSCHE'S THOUGHT OF ETERNAL RETURN, The Johns Hopkins University Press,Baltimore and London.

    Todd May. (2005) Gills Deleuze An INTRODUCTION, Cambridge University Press, p:26-71.

    W.D. Paden (1942). Tennyson in Egypt, Lawrence: University of Kansas Press.

    Williams, James (2008), Gilles Deleuze's Logic of Sense, Edinburgh
    University

    W. Lezecky, Robert, and W. Smith, Daniel (2023). Deleuze Conections: Deleuze and Time, Edinburgh University Press.